Na het uitvoeren van de halfjaarlijkse update van de DISC leefstijlen database is dit keer ook een vergelijking gemaakt met de DISC leefstijlverhoudingen van vijf jaar geleden. De veranderingen die hierbij naar voren komen, worden beschreven in dit artikel.

De vergelijking tussen de leefstijlverhoudingen van 2021 en die van 2016 (figuur 1) laat zien, dat er sprake is van een meer extraverte en individu gerichte verkleuring van het profiel van de Nederlanders. De Nederlander uit zich sneller en komt meer op voor het eigen belang.
Dit effect is duidelijk in lijn met de door Herman Tjeenk Willink in “Kan de overheid de crisis aan?” beschreven herverdeling van de lusten en lasten en rechten en plichten van de burger.
Zekerheden op het gebied van de sociale voorzieningen, volkshuisvesting, onderwijs of gezondheidszorg zijn in een hoog tempo in de BV Nederland versoberd en verzakelijkt, gerationaliseerd en voor velen daardoor juist ónzekerder geworden. Het samenvoegen van gemeenten of de verschuiving van de besluitvorming naar ‘Brussel’, reduceert de mate waarin ‘de burger’ zich door ‘Den Haag’ gehoord voelt nog verder, dan de landelijke politiek al verwijderd is.

Figuur 1
De DISC leefstijlverhoudingen in 2016 zijn in deze figuur als uitgangspunt genomen en weergegeven met index 100 ( de grijze lijn) Ten opzichte van dit basisjaar geven de indexen bij de verschillende leefstijlgroepen de ontwikkelingen weer.
Aan de extraverte (bovenzijde) van het DISC model is een groei van de Gele- (index 105) en Rode leefstijl (index 103) zichtbaar. Aan de individu zijde (linkerkant) is een groei van de Rode, Paarse en Blauwe leefstijlgroepen zichtbaar. De groepen Lime, Groen en Aqua zijn in omvang iets minder groot dan 5 jaar geleden.

De hier beschreven ontwikkeling wordt vooral door Nederlanders met een ‘Lime’ of ‘Rustig Groen’ leefstijlprofiel (rechts beneden in het DISC model) als bedreigend ervaren.  De door hun gewenste en gezochte stabiliteit en sociale verbondenheid ervaren zij  steeds minder in de maatschappij van vandaag. De ontnomen ‘Veiligheid’, ‘Geborgenheid’ en het ‘Vertrouwen in instituties’ vertaalt zich daarnaast in de aansluiting bij protest partijen die van nature minder passen bij mensen met deze rustige en meer bescheiden leefstijl. Het minder ethisch gebruik van ‘anonieme’ sociale media kanalen is een teken van onmacht en onthechting van de samenleving. Een beweging die door influencers makkelijk kan worden versterkt door de spotlights te richten op ‘misstanden’ rondom personen en organisaties die vroeger tot de koersbepalende en stabiliserende zuilen in Nederland behoorden.

Het wereldwijd gebruikte, psychologische DISC model geeft inzicht in het gedrag- en de communicatievoorkeuren van mensen. De DISC leefstijlen worden bepaald op basis van de voorkeuren voor bepaalde woorden en begrippen, die gekoppeld zijn aan het DISC model. Zo zien we in de DISC leefstijl onderzoeken dat respondenten woorden als ‘kalm’, ‘serieus’ of ‘evenwichtig’ vaker in combinatie met ‘een beetje ongeduldig’ kiezen, in plaats van het meer gebruikelijke ‘geduldig’ uit de voorgelegde woorden set. De opzet van het de DISC leefstijl vragen: ‘wat past goed bij u?’, en ‘wat past juist minder goed bij u?’ maken het mogelijk om de verschuivingen in de keuzepatronen vast te stellen en daarmee de verschuivingen in de Nederlandse maatschappij te duiden.

Tot welke inzichten leidt dit voor overheden en maatschappelijke organisaties?
Voor de overheid betekent dit weer meer verantwoordelijkheid nemen. De ontwikkelingen van de afgelopen jaren laten zien dat marktwerking en zelf regulering met “een overheid op afstand” niet werkt.  Dit geldt zowel voor controlerende taken van de overheid (milieuvergunningen of bijvoorbeeld controles van de NVWA) als voor de uitvoerende taken (belastingdienst-toeslagen, jeugdzorg, WMO, enz.) en coördinerende taken (woningbouw, terugdringen CO2 gebruik, stikstofproblematiek e.d.). Burgers verwachten een reciprociteit in hun relatie met de overheid.
Zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid is hierbij meer en meer centraal komen te staan.
Dit staat haaks op een overheidsbeleid waarbij verantwoordelijkheden worden weg gedelegeerd of een overheid die zich verschuilt achter formele, juridische en procedurele argumenten.

Het is deze ontwikkeling die ook verantwoordelijk is voor de versplintering in de Tweede Kamer en die forse sporen zal gaan achterlaten in de Gemeenteraad Verkiezingen 2022 en de samenstelling van de Provinciale Staten.