Veiligheid en zekerheden worden opnieuw belangrijke thema’s voor de kiezer in Nederland. Door de zeer grote geopolitieke spanningen is het, op basis van de DISC profielen van de kiezers, te verwachten dat de kiezers een sterke voorkeur voor politieke partijen hebben waarin zij ‘veiligheid en zekerheden’ herkennen. In de onderstaande korte analyse worden de DISC leefstijlen gevolgd in de verkiezingsuitslagen van 2017-2023. Vanuit een analyse van de DISC leefstijlen is de verwachting dat, bij eventuele vervroegde verkiezingen, het CDA, de VVD, de CU en de PvdA (coalitie met GroenLinks) fors zetels winnen ten koste van de PVV, het NSC en de BBB. We beginnen onze verkenning bij het Middenland; waarmee in 2017 de niet gehoorde kiezer, ook in de DISC leefstijlen en ‘hun’ politieke partijen, werd geduid.

Verkiezingen 2017-2023

In de aanloop naar de verkiezingen in 2017 beschreef DISCvision voor EenVandaag de DISC leefstijl positie van de Middenland bewoners, ‘hun’ politieke partijen (de rode cirkel) en de belangrijkste politieke thema’s. Het ‘Middenland’ van Nederland bestaat uit de stedelijke (soms VINEX) uitbreidingen buiten de grotere steden zoals bijvoorbeeld Nieuwegein of Capelle aan de IJssel. ‘Hoewel we de bewoners van het Middenland niet veel zien en horen woont ruim de helft van de Nederlandse kiezers daar’.  In Middenland spelen andere problemen dan in de grote steden, maar het blijven stedelijke gebieden.

De verkiezingen in 2017 leverden, ten opzichte van 2012, twee kleine nieuwe partijen op: de FVD en DENK. In 2021 brak de FVD verder door met een toename van 2 naar 8 Kamerzetels, deed de BBB haar intrede met één Kamerzetel en JA21 met 3 zetels. De val van het in 2021 gevormde kabinet van VVD, D66, CDA en CU, op de Toeslagenaffaire, leidde bij de verkiezingen van 2023 tot een aardverschuiving in de Nederlandse politiek. De DISC leefstijlen die dominant ‘Middenland’ vertegenwoordigen Geel, Lime en Groen dwongen politieke veranderingen af.

De PVV won 20 zetels ten opzichte van 2021 en kon bij de formatie niet langer genegeerd worden. De noodzaak tot veranderen werd verder onderstreept doordat de NSC met maar liefst 20 nieuwe zetels haar intrede deed. D’66 en het CDA werden ‘gemarginaliseerd’ met respectievelijk 9 en 5 Kamerzetels. De lijstverbinding van GroenLinks en de PvdA leverde per saldo een winst van 8 zetels voor de gezamenlijke Tweede Kamerfractie. De verkiezingen van 2023 leidden tot een kabinet PVV, NSC, BBB en de VVD; de laatste met de houding ‘If you can’t beat them; join them’.

DISC leefstijlen kiezers 2023

In de onderstaande figuur is het leefstijl profiel van de achterban van de belangrijkste  politieke partijen weergegeven. De rode kaders geven het profiel van de kiezers op een van de regeringspartijen weer. Het wordt direct duidelijk dat het DISC profiel van de achterban van de VVD sterk afwijkt van die van de PVV, NSC en BBB.
Deze laatste drie hebben de hoogste scores voor de DISC leefstijlen Oranje, Geel, Lime en Groen; het Middenland. Het zijn met name deze vier DISC leefstijlgroepen die de onvrede van de kiezer, met een winst van 46 Kamerzetels, tot uitdrukking brengen. De groei van de PVV en het NSC en de forse daling van het CDA, D66 en zelfs de SP vertegenwoordigd nieuwe, protest gedreven, hoop op daadkracht en nieuw elan versus bewezen onmacht om te veranderen.

Verkiezingsbeloften

Het centrale thema achter de gevraagde grote veranderingen in 2023 ’betrokkenheid en solidariteit’ is sinds 2017 niet wezenlijk veranderd. Het Middenland, nu aangevuld met forse delen van de agrarische sector op het platteland, voelt zich niet gehoord en niet vertegenwoordigd. De vele plannen, toezeggingen en beloftes in de jaren voor 2023 hebben in de ogen van veel kiezers nog niet geleid tot echte oplossingen.

De PVV en NSC vertegenwoordigen nu de kiezers van het Middenland en de BBB die van het agrarische platteland. Inhoudelijk zijn, onder invloed van de economische onzekerheden, de belangen van Middenland kiezers nog dichter bij huis komen te liggen. Het gaat bij het maken van moeilijke keuzes eerst om ons (De Nederlander) zelf. Zorg, Wonen, Migratie en Solidariteit zijn daarbij de thema’s. Voor de boeren valt de continuïteit van hun bedrijfsvoering, zoals zij het zelf ook verwoorden, onder de kop Solidariteit.

Gaat de huidige regering en de samenstellende partijen de problemen wel oplossen of verminderen? De Oranje, Gele, Lime en Groene DISC leefstijlen willen, gedreven door betrokkenheid en solidariteit, denken in op de toekomst gerichte mogelijkheden. Voor de PVV en BBB betekent dat fors buiten de lijntjes kleuren, maar voor het NSC en de VVD is ‘mag dat wel ?’ een hele belangrijke vraag. De NSC heeft als kiezers DISC profielen die wel buiten de lijntjes willen kleuren, maar als politiek manifest ‘binnen de grenzen van de wet’. De publieke indruk is echter dat er in het afgelopen jaar zeer weinig voortgang op de verkiezingsbeloften is gemaakt.

Wie kijkt naar het beleid van de kabinetten uit de afgelopen perioden moet constateren dat tussen 2017 en 2023 er erg weinig geluisterd werd naar de burgers, maar dat er wel beleid tot stand kwam. Na 2023 is dit precies andersom: ‘de’ kiezer krijgt het idee dat er wel geluisterd wordt, maar er gebeurt niets ( stikstofslot op woningbouw, afschaffing eigen risico zorg, opvangcrisis Ter Apel, aardbevingsschade, compensatie toeslagenouders, uitkoopregeling boeren).

Verwachting

Ondertussen is het geopolitieke beeld van de wereld fors veranderd. Nu de internationale geopolitieke spanningen na de verkiezing van Trump op alle denkbare fronten conflicten oplevert zullen de accenten van de Nederlandse kiezer ook gaan verschuiven.

Op nationaal niveau heeft de achterban van de regeringspartijen kunnen zien dat er weinig tot geen vorderingen worden gemaakt in beleid met nieuw elan. Nieuwe verkiezingen zouden normaal kunnen leiden tot een nog grotere toestroom naar de uiterste partij; de PVV. Echter heeft de PVV moeite zich op thema’s bestuurlijk te profileren en zijn hun politieke thema’s over de instroom van migranten overgenomen door de traditionele grotere partijen. De grote veiligheid issues op Europees niveau zijn van een hogere orde dan de thema’s die speelden voor de verkiezingen in 2023.

Het is op basis van de DISC profielen te verwachten dat de kiezers teruggaan naar de thema’s Veiligheid, Controle, Leiderschap en Instituties. Steeds meer kiezers zullen de stabiliteit van Nederland willen zeker stellen. Het CDA, de VVD, de CU en de PvdA (coalitie met GroenLinks) zullen gezien worden als de traditionele bakens voor deze thema’s. Zij zullen (fors) zetels winnen ten kosten van de PVV, NSC en waarschijnlijk ook de BBB.